De zon schijnt door je keukenraam, het fluiten van de vogels vormt een rustig achtergrondgeluid. Je begint mee te fluiten en pakt een pan uit de lade om een lekker ontbijtje te maken. De pan wordt warmer en de olie loopt in de krasjes en scheurtjes in de bodem. Met een spatel pak je een losgekomen zwart schilfertje en gooit die in de vuilnisbak, dat wil je niet in je eten. Terwijl je ontbijt sputtert in de pan vraag je je af of dat zwarte stukje, dat je net uit de pan vist, niet schadelijk is voor je als je dat binnenkrijgt. Wat is het eigenlijk en waarom komt het los?
Voor veel mensen is koken een van de puurste vormen van liefde. En een goede pan is dan een must. Maar wist je dat sommige pannen met antiaanbaklaag schadelijk zijn voor zowel het milieu als voor jou?
Als je niet wilt blijven kleven
In onze keukens zijn tal van pannen te vinden. Van de traditionele gietijzeren koekenpan tot de moderne keramische pannen. Pannen waar je zelf de temperatuur in de gaten moet houden tot pannen die aangeven als ze de juiste temperatuur hebben. Iedereen heeft zijn eigen kookstijl en pannen die daarbij passen. Om koken gemakkelijker en efficiënter te maken, kwam daar de antiaanbaklaag, die voorkomt dat voedsel aan de pan blijft kleven. Handig, zeker, maar het heeft ook nadelen.
Teflon en PFAS
Er zijn verschillende materialen die voor deze antiaanbaklagen worden gebruikt. Twee van de meest voorkomende zijn Teflon en PFAS. Ze zijn populair geworden vanwege hun effectiviteit in het voorkomen van het aanbakken van voedsel. Maar laten dat nou net de ‘niet zo goed voor het milieu en jezelf’ lagen zijn.
Teflon is een handelsnaam die vaak wordt gebruikt om een type antiaanbaklaag aan te duiden. De chemische stoffen die worden gebruikt om deze laag te creëren, staan bekend als PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen).
Een pan voor je kinderen
PFAS is een groep van duizenden chemische verbindingen die allemaal niet in de natuur voorkomen. Tenminste, niet in de natuur voorkwamen. Tegenwoordig ligt er genoeg PFAS in de natuur en dat wordt steeds meer. PFAS staat hoog op de lijst van zorgwekkende stoffen. Het heeft de eigenschap om zich te hechten aan eiwitten. Die krijgen wij weer binnen en zo eet je dus uiteindelijk je pan op. Leuk idee he?
Deze stoffen zijn zeer resistent en breken niet zomaar af in de natuur. Dat betekent dat als zo een pan eenmaal in het milieu terechtkomt, hij jou daar overleeft, en je kinderen, en de kinderen van je kinderen, en de kinderen van de kinderen van je kinderen. Als je dan bedenkt dat zolang die pannen in de natuur liggen, wij ze opeten, is dat best zorgelijk.
Ondanks dat de schadelijke effecten op ons lichaam bekend zijn, doen ze er in Den Haag niet moeilijk over. Ze worden nog steeds veel gebruikt, want goedkoop. Maar daarom is het wel belangrijk om je bewust te zijn van wat voor soort pan je gebruikt. Gelukkig zijn er tal van alternatieven beschikbaar die zowel duurzaam als effectief zijn. Heb je een goede PFAS-vrije pan, dan scoor je gelijk met 2 SDG’s.
Alternatieve materialen voor antiaanbaklagen
Oké, we weten nu hoe slecht PFAS-pannen zijn, maar wat moeten we dan op ons fornuis zetten?
PFAS-vrije pannen
Oké, laten we welwezen, antiaanbaklagen zijn wel heel handig. Gelukkig zijn er ook PFAS-vrije pannen, pannen zonder die zorgwekkende stoffen. Ze werken net zo goed, of zelfs beter, als de pannen met PFAS, alleen zijn ze een stuk minder slecht voor het milieu. Win win zeg maar.
Gietijzer
Dit is een van de oudste materialen die in de keuken worden gebruikt. Een goed onderhouden gietijzeren pan kan zelfs een natuurlijk antiaanbakoppervlak ontwikkelen. Je kunt de pan daar een handje bij helpen door de pan in te branden. Hoe je dat precies doet, kun je het best even aan Google vragen. Gietijzeren pannen zijn zwaar, duurzaam en met de juiste zorg kunnen ze generaties lang meegaan.
Roestvrij staal
Hoewel het wat meer techniek vereist om te voorkomen dat voedsel aan de bodem blijft kleven, is roestvrij staal een uitstekende en duurzame keuze. Deze pannen zijn ook bestand tegen krassen, wat betekent dat je ze met elke soort keukengerei kunt gebruiken. Dat is best wel handig.
Keramiek
Moderne keramische pannen bieden een effectief anti-aanbakoppervlak zonder de zorgen die gepaard gaan met Teflon en PFAS. Ze zijn verkrijgbaar in een reeks levendige kleuren, wat een vrolijke toets aan je keuken kan geven.
Voordelen van duurzame pannen
Waarom zou je investeren in een nieuwe set pannen als de oude nog goed werken? Het antwoord ligt zowel in je gezondheid als in de impact op onze planeet.
Gezondheidsvoordelen
Zonder de zorgen over potentieel schadelijke chemicaliën die vrijkomen tijdens het koken, kun je met een gerust hart je maaltijden bereiden. Minder blootstelling aan chemicaliën betekent een gezonder leven voor jou en je dierbaren.
Lange levensduur
Duurzame pannen, zoals die van gietijzer of roestvrij staal, gaan vaak langer mee dan hun minder duurzame tegenhangers. Dit betekent niet alleen een besparing op lange termijn omdat je minder vaak nieuwe pannen hoeft te kopen, maar ook minder afval.
Milieubewust
Door te kiezen voor duurzame opties, verminder je de vraag naar pannen die schadelijk zijn voor het milieu. Dit heeft een kettingreactie: minder productie van deze pannen betekent minder schade aan onze planeet.
Beter koken
Veel mensen merken dat voedsel anders smaakt en beter kookt in duurzame pannen. Een gietijzeren pan, bijvoorbeeld, houdt de warmte uitstekend vast en verdeelt deze gelijkmatig, wat resulteert in perfect bereide gerechten.
Onderhoud en verzorging van duurzame pannen
Zoals met alles in het leven, gaat datgene wat je goed verzorgt langer mee. En met duurzame pannen is dat niet anders. Hier zijn enkele tips om je pannen in topconditie te houden:
- PFAS-vrije pannen: Na het koken is het raadzaam om deze pannen te reinigen met lauw water en een zachte doek. Vermijd schurende reinigingsmiddelen of harde borstels, omdat deze de speciale laag kunnen beschadigen. Als er voedselresten aan de bodem kleven, laat de pan dan even weken voordat je hem schoonmaakt. Handwas is aanbevolen voor een optimale levensduur.
- Gietijzer: Na gebruik reinigen met heet water en een zachte borstel. Vermijd zeep, omdat dit de natuurlijke antiaanbaklaag kan verwijderen. Droog de pan direct af en wrijf hem in met een dunne laag olie om roestvorming te voorkomen.
- Roestvrij staal: Deze pannen zijn vaak vaatwasmachinebestendig, maar voor een langere levensduur kun je ze beter met de hand wassen. Gebruik voor hardnekkige vlekken een speciale roestvrijstaalreiniger.
- Keramiek: Hoewel ze een anti-aanbakoppervlak hebben, is het belangrijk om metalen keukengerei te vermijden, omdat dit het oppervlak kan beschadigen. Reinig ze met een zachte spons en zeep.
De sleutel tot het behoud van je duurzame pannen ligt in regelmatig onderhoud en zorgvuldig gebruik. Door hier aandacht aan te besteden, zullen je pannen je jarenlang trouw van dienst zijn.
Hoe vind je jouw ideale duurzame pan?
Het kiezen van de juiste pan kan overweldigend zijn, vooral met zoveel opties beschikbaar. Maar als je jezelf een paar fundamentele vragen stelt en weet waar je op moet letten, wordt de keuze een stuk eenvoudiger.
Wat is je primaire kookbehoefte?
Begin met te bepalen wat je het meest kookt. Ben je een liefhebber van stoofschotels? Dan is een gietijzeren braadpan ideaal. Bak je vooral? Dan is een keramische koekenpan misschien wat je nodig hebt.
Wat is je budget?
Hoewel duurzaamheid belangrijk is, moeten we allemaal binnen onze financiële grenzen blijven. Gelukkig zijn er duurzame opties in elke prijsklasse. Onthoud dat een initiële investering in een kwaliteitspan zich op de lange termijn kan terugbetalen, zowel in duurzaamheid als in kookprestaties.
Welk materiaal spreekt je het meest aan?
Sommige mensen houden van het rustieke gevoel van gietijzer, terwijl anderen de lichtheid en het gemak van keramiek prefereren. Ga naar een winkel en voel het gewicht en de grip van verschillende pannen om te zien wat het beste bij je past.
Hoeveel onderhoud ben je bereid te doen?
Terwijl roestvrijstalen pannen weinig onderhoud vergen, vereist gietijzer wat extra zorg. Beoordeel hoeveel tijd je bereid bent te besteden aan het onderhouden van je pannen.
De keuze is aan jou
De reis naar een duurzamere keuken begint met kleine stapjes. Door bewust te kiezen voor pannen zonder schadelijke antiaanbaklagen zet je een grote stap in de richting van een gezondere en meer milieubewuste levensstijl. Maar zoals bij elke reis is de keuze aan jou. Je kunt kiezen voor een volledig nieuwe set of beginnen met één duurzame pan en van daaruit verder gaan.
Wat je ook kiest, onthoud dat elke duurzame keuze een positief effect heeft. Niet alleen op onze geliefde planeet maar ook op jouw welzijn en dat van je dierbaren.
